9 маусым — 2007 жылдың қараша айында Бас ассамблеяда Квебекте (Канада) Халықаралық мұрағаттар кеңесiмен (ХМК) бекiтiлген Халықаралық мұрағаттар күнi. Бұл күн кездейсоқ таңдалмады, 1948 жылы 9 шiлде ЮНЕСКО-ның шешiмiмен Халықаралық мұрағаттар кеңесi (ICA) құрылған.
Жақсы ауданының мемлекеттiк мұрағаты қалыптасу тарихы, ауданымыздың тарихымен тығыз байланысты. Ақмола облысы Жақсы ауданының мемлекеттiк мұрағаты 1987 жылы Қима аудан исполкомы жанындағы шаруашылық есептегi мұрағат ретiнде құрылды. Аудандық әкiмшiлiгi басшысының 1992 жылғы шешiмiмен жергiлiктi бюджет есебiнен қаржыланушы Қима ауданының Мемлекеттiк мұрағаты болып мұрағаты болып қайта құрылды. ҚР Президентiнiң 1997 жылғы 23 шiлдедегi «Ақмола облысының Жаңадала және Қима аудандарын тарату туралы» Жарлығына сәйкес, Қима ауданы жойылды. Ақмола облысы әкiмiнiң 1997 жылғы 6 тамыздағы шешiмi негiзiнде Ақмола облысы Жақсы ауданының Мемлекеттiк мұрағаты құрылып, 2001 жылдың қыркүйек айында мұрағат Жақсы а. көшiрiлдi.
«Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар» туралы Қазақстан Республикасының Заңында басты айқындаушы мақсатында, қоғам мен мемлекет үшiн ұлттық құндылық, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорының құжаттарын сақтауболып табылады, себебi мұрағаттық құжат-бұл мұрағатқа тапсырылып, ұмытып болатын қарапайым қағаз емес, мұрағаттық құжаттарға бiздiң азаматтарымыздың тағдырлары тәуелдi.
Қазiргi уақытта мемлекеттiк мұрағатында есепте 192 қорының құрамында бар 38209 сақтау бiрлiгi, соның iшiнде басқарушылық құжаттамалар 118 қорларының 21617 сақтау бiрлiгi, 73 қорының құжаттарын, жеке құрам бойынша — 16630 сақтау бiрлiгi, жеке бас тектi -149, фотоқұжаттар — 71 .
Мемлекеттiк мұрағат құжаттары 1920 жылдан 2013 жылға дейiн кезеңдi қамтиды. Құнды құжаттар қорларында болыстық комиссариаттардың тарихи мәлiметтерi сақталған: Ешiм — 1920-1925 жылдар, Ново-Киев 1920-1921 жылдар. Ешiм болыстық комиссариаттының, Атбасар уездiк жөнiндегi комиссариатының жұмылдыру бөлiмiнiң, дезертирлердi iздестiру туралы бұйрықтары, Атбасар военкомата қабылдау туралы еңбек әскерiнiң хат алмасу және нұсқаухаттар сақталған. Ново-Киевск болысы бойынша дезертирлiкке қарсы күрес жөнiндегi комиссияның актiлерi мен тiзiмдеме бойынша дезертирлердi жұмылдыру бойынша әскери комиссариат құжаттары бар.
Қима аудандық атқару комитетi, астықсовхоздарының және ауылдық Кеңестердiң қорлары өңiрдiң тарихын, әлеуметтiк-экономикалық дамуын зерттеу үшiн таптырмайтын тарихтың көзi болып табылады.
Құжаттар туралы қызметтiк, қоғамдық өмiрi мен қызметi жерлестерiмiздiң ұсынылған жеке тектiк құжаттар коллекциясы бойынша: ҰОС ардагерлерi Чернявский В. Б., Руденко А. П., Абдрахманов Г. А., Байжұманов Б., ауыл шаруашылығына еңбек сiңiрген Қаз.ССР, «Құрмет Белгiсi» және Еңбек Қызыл Ту ордендерiмен марапатталған- Насырова С. М. және басқалардың құжаттары ұсынылған.
Мемлекеттiк мұрағат аудан аумағында орналасқан барлық меншiк нысанындағы, оның iшiнде таратылған мекемелердiң, ұйымдар мен кәсiпорындардың, мемлекеттiк сақтауға, есепке алу және құжаттарды пайдалануды жүзеге асырады.
Сақталған құжаттарды негiзгi бөлiгi тұрақты сақтау мерзiмi бар құжаттар, жеке құрам бойынша бұйрықтар, есеп айырысу-төлем ведомостары және қызметкерлерге еңбекақы төлеудегi жеке шоттар, қызметкерлердiң жеке iстерi туралы мәлiметтер, зейнетақы және әлеуметтiк аударымдар бойынша құжаттар жекешелендiру тұрғын үйлер мен пәтерлердi және өз қызметiн тоқтатқан нотариустардың құжаттарынан тұрады.
Мұрағат жұмысындағы ең қиыны — әлеуметтiк-құқықтық сұраныстарын орындау. Мемлекеттiк мұрағат жүздеген азаматтардың әлеуметтiк-құқықтық сипаттағы сұраулары мен сұраныстарын орындай отырып, проблемаларын шешедi және олардың көлемi жыл сайын өсуде. Мысалы, растау үшiн iстеген барлық жұмыс кезеңi (30-40 жыл) бойынша көрсетiлетiн қызметтi алушы мұрағаттанушыға келедi, 40-50 астам iстер парақталады, жылына орта есеппен 7-8 мың iстер көтерiлiп, қаралады.
Сауалдар тек бiздiң елдiң азаматтарынан ғана емес, Ресей, Украина, Беларусь, Германия және т. б. шет елдерден келiп түседi- барлық сұрау салулар сапалы және белгiленген мерзiмде орындалады. Стандартқа сәйкес, егер қажет болса, құжаттарды зерттеу екi және одан да көп ұйымдардың және кезеңi,
Барлық сұраныстар орындалады сапалы және белгiленген мерзiмде. Стандартқа сәйкес, егер екi және одан да көп ұйымдардың және 5 жылға жуық мерзiмге құжаттарды зерттеу қажет болса, мемлекеттiк қызмет көрсету күнтiзбелiк 30 күнге ұзартылады, бiрақ бiз олардың 7 — 15 күн iшiнде орындауға тырысамыз.
Қүрделi жұмыс бағыттарын бiрi кез-келген мұрағатты жинақтау болып табылады. Мұрағатты жинақтау Ұлттық мұрағат қорының құжаттары оның құжаттарымен толықтыру көздерi арқылы жүзеге асырылады — ұйымдар мен әлеуеттi толықтыру көздерiнен. 43 ұйым мұрағаттық қорлар толықтыру көздерi болып табылады.
Күрделiлiгi мынада: мекемелерде-толықтыру көздерiнде, мерзiмдерi сақталмайды құжаттарды ғылыми — техникалық өңдеу және оларды мұрағатқа тұрақты сақтауда. Көптеген басшылары ұйымның мұрағатын қамтамасыз етедi, тиiстi сақтау шарттарын қалыптастыруға жауапкершiлiкпен қарайды. Бiрақ селқос қарым-қатынас фактiлерi де бар, сондықтан оның салдарынан жоғалту және рұқсатсыз құжаттарды жою орын алады. Нәтижесiнде адамдар зардап шегедi, олардың зейнеткерлiкке шығу кезiнде әлеуметтiк-құқықтық кепiлдiктерi бұзылады. Басшылардың кiнәсiнен азаматтар ондаған жыл еңбек өтiлiн жоғалтады, сол немесе өзге кезеңдегi қызметi мен жалақысы туралы мәлiметтердi растай алмайды.
Құжаттарды сақтауда қорқұрушы ұйымнан мұрағатқа құжаттардың қандай жағдайда түсуiнiң үлкен мәнi бар. Барлық ұйымдарда емес, кейiннен мұрағаттық сақтауға тапсырылатын, құрылған құжаттардың сапасына тиiстi көңiл аударылмайды. Әрине, осы проблеманы шешуге, мамандармен жыл сайынғы семинарлар, қағаздарын жүргiзуге және мұрағат ұйымдастыруға жауапты қызметкерлермен, кеңес беру, әдiстемелiк көмек көрсету, ал жекелеген жағдайларда және тәжiрибелiк көмектiң көрсетiлуi зор ықпал етедi.
Әрине, мұрағат iсiн дамыту негiзгi қозғаушы күшi -тiкелей үлес қосқан және күш-жiгерi мен жанын, бiлiмiн салған адамдар болып табылады. Көптеген ұрпақ мұрағатшыларының еңбегiнiң арқасында, олардың қажымас қуатпен, табандылықпен бұрынғы мекемелер сақталған мазмұндалатын құжаттарды мұрағат қорларындағы материалдар жиналған.
Жақсы (Қима) мемлекеттiк мұрағатының басшылары әр жылдары: Файззулин У. Ф. (1987-1990), Байгулунов Н.А. ( 1991-1992), Жанабаев Б. Ж. (1992-1993), Абдрахманов К. А. (1993-1996), Жанабаева Г. М. (1996-2002).
Бүгiн-Халықаралық мұрағаттар күнi, осы маңызды кәсiптегi мұрағат қызметiнiң ардагерлерiнiң еңбегiн атап өткiм келедi.
Абуева Қарлығаш Қабиденқызы,
2001-2013 жылдары Жақсы ауданының мұрағаттық қызметiн басқарды. Карлыгаш Қабиденқызы тұрғын үйдiң, мұрағат және мұрағат қоймаларының ғимаратына айналуына зор ықпалын тигiзiп, көп еңбегңн сiңiрдi. Оның жетекшiлiгiмен және тiкелей қатысуымен құжаттарды қабылдау және олардың сақталуын қамтамасыз ету, аудандық ұйымдар мен мекемелердегi ведомстволық мұрағаттар жұмысына әдiстемелiк және тәжiрибелiк көмек көрсету бойынша ауқымды жұмыстар атқарылды
Тәжiкенова Гарифа Алтайбекқызы, бухгалтер-жоғары санатты мұрағатшы. Еңбек өмiрбаянының 14 жылға жуық еңбегiн осы мекемемен байланыстырып келедi. Гарифа Алтайбекқызы қаржы қызметкерiнiң қызметiн және мұрағатшы қызметiн абыроймен қоса атқарды.
Ол үшiн адалдық таңдалған мамандықта — бәрiнен жоғары. Жұмыс атқарған жылдары жоспарлы-есептiк құжаттаманы сауатты жүргiзедi. Тапсырылған кез-келген жұмысқа адал және жауапкершiлiкпен қарайды.
Смагулова Татьяна Алексеевна, жоғары санатты мұрағатшы, аудандық мұрағатта, оның екiншi туған күнiнен бастап қызмет атқарады.
Мұрағаттың алғашқы қызметкерлерiмен бiрге, үй-жайды мұрағат ғимаратына жөндеу жұмыстарын, өз күшiмен құжаттарды реттеу, жайластыру бойынша барлық қиындықтарды жеңдi. Қазiргi уақытта мұрағат құжаттарын жинақтау жөнiндегi жұмыстарды, олардың сақталуын қамтамасыз ету және олардың мемлекеттiк есебiнде кешендi жұмыстарды жүзеге асырады. Жинақталған тәжiрибесiмен жаңадан бастаушы қызметкерлермен қуана бөлiседi. Оның ерекшелiгi үлкен ұйымдастырушылық қабiлетi, жауапкершiлiктi, туындайтын проблемаларды шұғыл шешу болып табылады. Мәдениет және ақпарат министрлiгiнiң мұрағаттар ақпараттық комитетiнiң, Жақсы ауданы әкiмi аппаратының Құрмет грамоталарымен марапатталған.
Өмiр бойы құжаттың, оның ғылыми-техникалық, қалпына келтiру, ақпараттың сақталуын қамтамасыз ету мақсатында өңдеуге сақталуын мұрағатшылар жүргiзедi.
Ұйымдардың құжаттық мұрасын сақтау –мұрағатшылардың басты мақсаты. Мұрағатшылар бұл мiндеттi, көбiнесе, өзiнiң ынтасымен, пайдақорлықсыз еңбек пен адалдықпен орындайды.
Ежелгiнiң тарих көзi, көненiң,
Мұрағаттық тыныштықты сақтаушыға
Мұрағат күнiмен құттықтаймыз бiз
Мұрағат,сөзсiз, қажет бүгiн баршамызға.
Ж. Сейiтжанова
"Жақсы жаршысы" газетi № 26 2016 . 06.06.
